Công nghệ AI giải mã suy nghĩ thành lời nói

Các nhà khoa học tại Đại học Stanford (Mỹ) vừa công bố một nghiên cứu cho thấy hệ thống BrainGate2 có khả năng giải mã không chỉ những từ bệnh nhân mất tiếng nói cố gắng phát âm, mà còn cả những gì họ nghĩ thầm trong đầu. Thành tựu này mở ra hi vọng mới giúp người bệnh giao tiếp trở lại.

BrainGate2 vốn được thiết kế như một giao diện não – máy để hỗ trợ bệnh nhân mắc bệnh lý thần kinh không thể giao tiếp. Năm 2023, ông Casey Harrell, bệnh nhân mắc bệnh xơ cứng teo cơ một bên (ALS) đã được cấy 4 cụm điện cực siêu nhỏ vào vùng não điều khiển phát âm. Từ những tín hiệu thần kinh thu được, AI đã tái tạo lại chính giọng nói của ông, tưởng chừng vĩnh viễn biến mất. Tuy nhiên, các nhà khoa học không dừng ở đó. Họ nhận thấy rằng ngay cả khi ông chỉ “nghĩ” đến một từ, não bộ vẫn phát ra tín hiệu đặc trưng. Khi được huấn luyện để nhận diện dạng tín hiệu yếu ớt này, AI đã có thể giải mã thành câu trọn vẹn, thậm chí cả những câu phức tạp.

Điều đó có nghĩa, với công nghệ này, bệnh nhân không cần gắng sức cử động môi hay lưỡi, họ vẫn có thể trò chuyện bằng chính những ý nghĩ thầm lặng của mình. Cách giao tiếp mới nhẹ nhàng hơn, nhanh hơn và mở ra một hy vọng lớn cho hàng triệu người đang “mắc kẹt” trong sự im lặng.

Trong một số thử nghiệm, hệ thống lại giải mã cả những điều bệnh nhân không định nói, như những con số họ chỉ âm thầm đếm trong đầu. Câu hỏi đặt ra là: ranh giới giữa hỗ trợ y học và sự riêng tư của con người sẽ ở đâu? Để bảo vệ quyền riêng tư, nhóm đưa ra hai giải pháp. Thứ nhất là chỉ giải mã những tín hiệu có chủ đích. Thứ hai, sử dụng "mật khẩu nội tâm" để bật/tắt hệ thống. Một bệnh nhân thậm chí đã chọn cụm từ ngộ nghĩnh “Chitty Chitty Bang Bang” làm mật khẩu, và hệ thống chỉ bắt đầu lắng nghe sau khi nhận diện đúng tín hiệu ấy.

Với các nhà khoa học, thành công này không chỉ là một thí nghiệm thành công mà còn là một dấu mốc trong hành trình khám phá giao diện não – máy. Tuy nhiên, họ cũng thừa nhận trí tuệ nhân tạo chưa đủ khả năng “giải mã” hết những phức tạp của tư duy, bởi phần lớn ý nghĩ con người vốn ngắt quãng, rời rạc và không tồn tại dưới dạng ngôn ngữ trọn vẹn. Nhưng chính trong giới hạn đó, BrainGate2 vẫn chứng minh công nghệ có thể trao lại tiếng nói cho những người tưởng như đã vĩnh viễn mất đi khả năng giao tiếp.

Nguồn: Science