Sinh viên Bách khoa TPHCM chế tạo hạt chống mọt gạo

Từ vỏ trái cây bỏ đi và khoáng sét tự nhiên, nhóm sinh viên Trường Đại học Bách khoa (ĐH Quốc gia TPHCM) đã chế tạo hạt pectin–zeolite hấp phụ tinh dầu bạc hà Á (Mentha arvensis), có khả năng diệt mọt gạo hiệu quả và an toàn.

Ý tưởng khởi nguồn từ đồ án tốt nghiệp của Lê Tấn Phong và Lai Minh Nhật Ánh, dưới sự hướng dẫn của PGS.TS Nguyễn Quang Long (Khoa Kỹ thuật Hóa học, Trường Đại học Bách khoa – ĐH Quốc gia TPHCM). Từ gợi ý phát triển thuốc trừ sâu sinh học bằng tinh dầu, nhóm đã tập trung nghiên cứu đặc tính của bạc hà Á – loại tinh dầu giàu menthol, có khả năng kháng khuẩn và xua côn trùng, để ứng dụng trong bảo quản gạo.

Sau đó, nhóm kết hợp zeolite – khoáng sét phổ biến ở Việt Nam, với pectin chiết xuất từ vỏ trái cây -chủ yếu là cam, chanh, quýt hoặc táo, chuối - để tạo thành hạt có cấu trúc bền, dễ sử dụng. Khi hấp phụ tinh dầu bạc hà, hạt giải phóng hoạt chất một cách kiểm soát, khắc phục nhược điểm dễ bay hơi của tinh dầu nguyên chất.
Nhóm nghiên cứu cho biết, họ đã gặp nhiều thách thức, từ việc tìm phương pháp giữ tinh dầu không bị bay hơi cho tới chuẩn bị mẫu thử. Nhóm phải tự nhân giống hàng nghìn con mọt gạo để tiến hành thí nghiệm trong điều kiện kiểm soát. Kết quả cho thấy, hạt pectin–zeolite có thể tiêu diệt gần 100% mọt gạo trong vòng 24 giờ. Đáng chú ý, sản phẩm có khả năng tiêu diệt mọt ngay từ giai đoạn mới nở, ngăn chặn quá trình phát triển quần thể, khác biệt so với các cách truyền thống như để tỏi, ớt trong gạo hay phơi nắng.

Hiện tại, giá thành của sản phẩm khoảng 20.000 đồng cho túi 10g, sử dụng cho thùng gạo 10 lít. Túi hạt được treo trongthùng gạo, đậy kín và thay mới sau khi sử dụng từ 1 - 2 tháng. Theo nhóm nghiên cứu, mức giá này vẫn còn khá cao so với nhiều đối tượng khách hàng, đồng thời mùi bạc hà đặc trưng có thể chưa phù hợp với những người muốn giữ hương gạo nguyên bản. Nhóm đang tiếp tục nghiên cứu tối ưu quy trình để giảm chi phí và cách làm dịu mùi bạc hà mà không ảnh hưởng đến hiệu quả diệt mọt.
PGS.TS Nguyễn Quang Long đánh giá, sản phẩm có tiềm năng phát triển rộng rãi, nếu được mở rộng ở quy mô thử nghiệm và tối ưu hóa nguồn nguyên liệu, ZeoPec RiceProtect hoàn toàn có thể được thương mại hóa. Ngoài gạo, sản phẩm cũng có thể được điều chỉnh để bảo quản các loại ngũ cốc khác, hoặc sử dụng như chất tạo hương trong gia đình, trên ô tô.

Mới đây, ZeoPec RiceProtect đã giành giải Nhì tại Cuộc thi Bach Khoa Innovation 2025. Trưởng nhóm Lê Tấn Phong cho biết, trải nghiệm này giúp các thành viên học được nhiều về quy trình phát triển sản phẩm, từ kỹ thuật đến đóng gói, ghi nhãn, cũng như định hướng khởi nghiệp, để sớm đưa ZeoPec RiceProtect ra thị trường.

Nguồn: KH&PT số 1358 (số 34/2025)